Saatimizin sesini kısmak için saniyenin üstüne tıklayın.
egedersler
Telmih
Sanatkârı heyecanlandıran olayın bir yönü, bazen başka bir olayın veya kişinin, yahut bir fıkranın hatırlanmasına sebep olur. Sanatkâr da hatırladığı olayı ön plâna çıkarır. Okuyucuya da kendi hatırladığı olayı bildirmek ister. İşte bunun sonucunda telmih sanatı meydana gelir. Bu sanat edebiyat kitaplarında "Söz arasında meşhur bir olaya işaret etmek" şeklinde tanımlanır.
Telmih sanatı sayesinde şiir veya yazının ifade gücü genişler. Çünkü okuyucu sanatkârın eseri ile beraber telmih ettiği olayı da düşünür ve yorumunu daha geniş yapma imkânına kavuşur.
Telmih edilen olay hiç olmazsa aydınlar tarafından bilinmelidir. Yani, hiç kimsenin bilmediği bir olaya işaret etmek sanatı başarısız kılar. Şiiri veya edebî eseri bir bilmece hâline sokar. Bu durum da okuyucunun, sanatkârın ruh hâline ulaşmasını engeller.
Telmih sanatı ile Tevriye, Teşbih ve Ta'riz sanatlarını karıştırmamak lâzımdır.
Önce tevriye ile telmihin farklarını açıklayalım:
Tevriye sanatında bir tek kelime vardır. Yani tevriye sanatı tek kelime ile yapılır. Telmihte ise birden fazla kelime, bazen cümle söz konusudur. Tevriyede tek kelimenin uzak manası söz konusudur. Telmihte ise böyle bir şey yoktur. Yine tevriyede kast edilen uzak mana herkes tarafından bilinmeyebilir. Telmihte iseişaret edilen olay okuyucu tarafından bilinir. (Bkz. Tevriye).
Teşbihle telmihin ilişkisine gelince; aslında telmih ie bir teşbihtir. Çünkü sanatkârın etkilendiği durumla, işaret ettiği olay arasında bir benzerlik vardır. Demekki telmihi meşhur bir olaya işaret edilen teşbih diye de isimlendirebiliriz. (Bkz. Teşbih)
Ta'riz konusuna gelince, karşıdakini müşkül duruma sokmak için yapılan bir sanat olan ta'rizde telmihten faydalanılabilir. Yani meşhur bir olaya işaret ederek sanatkâr karşısındakine bir ders vermek isteyebilir. İşte o zaman telmih şeklinde ta'riz yapılmış olur. Öyleyse teşbih ve ta'riz yapılırken ortaya çıkan telmih sanatına bir araç olarak bakılabilir.
Örnekler:
Ey dost senin yoluna
Canım vereyin Mevlâ
Aşkını komayayın
Od'a gireyin Mevlâ
(Yunus Emre)
Son mısrada Hz. İbrahim'in Nemrut tarafından ateşe atılması olayına işaret edilmektedir, telmih, aynı zamanda bir teşbih demektir." demiştik. Burada da görüldüğü gibi şair, Allah aşkına son derece bağlı olmak ve bu uğurda ateşe atılmayı istemek bakımlarından kendisi ile İbrahim Peygamber arasında benzerlik bulmaktadır.
Uçmakta konmadan kıyısız bir denizde rûh
Benzer mi böyle bir kuşa Tûfân içinde Nûh?
(Yahya Kemâl, Uçuş, KGK, s. 9)
Bugün 159 ziyaretçi (179 klik) kişi burdaydı!